Categories
Adulto Mayor Finansas Raymond Kamperveen Social

Nos grandinan mester di nos mas cu nunca

Nos grandinan a traha henter nan bida pa sostene nos pais. Awor ta keda na nos pa sostene nan.

Nos di RAIZ ta di pensamento cu nos grandinan a aporta añanan largo na nos pais Aruba. Nos grandinan a paga y contribui nan “Fair Share”, manera partidonan tradicional semper ta trece dilanti. Sinembargo, e “Fair Share” di nos grandinan ta cay den bashi na momento cu personanan cu ta bin biba na Aruba pa un mihor porvenir y no tin trabou ainda – of cu a drenta por medio di un “werk- en verblijfsvergunning” di DIMAS – inscribi na CENSO pa bira asegurado di AZV sin cu a contribui nunca na caha di gobierno. Y ta nos tur ta carga cu e situacion aki.

Si un persona cuminsa traha, su parti cu e ta contribui cune ta su “werknemersdeel” di 1,6% pa aña, mientras cu nos pensionado mester paga e “volle pond” di 10,5% pa aña na prima di AZV. Un diferencia di 8,9% unda cu e pensionado ta su mesun dunador di trabou, siendo ta SVB Aruba/gobierno ta e dunador di trabou pa e pensionado. Esta un inhusticia social ta tumando lugar contra nos pensionadonan.

RAIZ ta di opinion cu nos mester haci algo cu e prima di AZV unda pensionadonan tin di paga 100% (volle pond) nan mes, esta e 10,5% di AZV premie cu ta wordo parti entre e dunador di trabou (werkgeversdeel) 8,9% y un parti pa e empleado di trabou (werknemersdeel) 1,6%.

Nos mester compronde cu nos grandinan no por biba mas di nan pensioen so y cu tur e medidanan cu a wordo imponi riba nan y nan cartera, manera por ehempel BBO y BAZV. E situacion aki ta haci imposibel pa nos grandinan por come saludabel, nan berdura y fruta fresco, anto na prijsnan ridiculamente halto aki na Aruba.

Nos grandinan nan entrada di pensioen no ta yega pa nan por biba un bida normal y digno, pa motibo di gastonan mensual halto manera awa, coriente, telefon, cuminda (canasta basico ta chikito) y otro gasto cu no ta conta cune (p.e. gasto pa drecha auto etc.)

E situacion aki ta pone nos pensionadonan den un posicion hopi delicado y vulnerabel, unda cu nos problemanan social economico, problemanan di criminalidad y problema di salubridad ta bay sigui crece y sin solucion pa nos grandinan.

RAIZ ta di opinion cu mester drecha e poder di compra di nos pensionadonan. Pa motibo cu nan no por haña fiansa na banco mas na momento cu nan yega nan edad di pensioen. E servicio di cuido den nos salubridad publico no ta optimal pa nos pensionadonan. Lista di espera pa specialista por tin tardansa di mas cu 6 luna prome cu nan wordo atendi pa nan salud. Pensionadonan cu tin un di dos entrada di pensioen lo por tin un tiki mas manera pa por busca nan salud den sector priva of den exterior, pero asta e opcionnan aki ta costa placa y no ta alcansabel pa tur. Nos grandinan ta wordo confronta tambe cu criminalidad den dia cla.

Hende ta central pa nos partido RAIZ y pa e motibo aki nos tin e deber pa dialoga, conscientisa y educa nos partner den comunidad manera SVB Aruba, e pensionadonan (OPPA) y otro instancianan, pa hunto por compronde nan preocupacionnan y alabes elabora riba solucionnan cu nan mes por aporta cune.

SOLUCION pa mas poder di compra

Nos como RAIZ hunto cu partnersnan importante den comunidad lo mester bin cu solucion pa hisa e poder di compra por medio di cambio den ley di belasting personal (Landsverordening van inkomstenbelasting) y prima di AZV (Landsverordening AZV).

  1. Lo mester cuminsa na combina un “database” central di informacion di tur nos pensionadonan di SVB Aruba, SVB Korsow, SVB Hulanda pero biba na Aruba, APFA, APNA, Departamento di Impuesto etc. Pa nos por tin cifras concreto y al caso, pa por tuma decision racional a base di igualdad.
  2. Si un pensionado of pareha tin un pensioen di SVB Aruba so, lo por pidi dispensacion pa nan no tin nodi entrega nan papelnan personal di belasting (IB aangifte) mas na Departamento di Impuesto y saca nan for di nos sistema di belasting pa IB y prima AZV. Esaki kiermen, loke a wordo reteni door di SVB Aruba, un total di 10,5% lo ta e “eindheffing” di AZV tambe.
  3. Si un pensionado of pareha tin 2 entrada di pensioen y si e “belastbare inkomen” no ta pasa e suma di Afl. 20.252,- (belastingvrijstelling) pa inkomstenbelasting nan tambe por haña dispensacion pa yena papelnan personal di inkomstenbelasting. Riba tur dos entrada di pensioen a wordo reteni solamente pa prima di AZV. Esaki kiermen loke a wordo reteni door de SVB Aruba, un total di 10,5% pa AZV lo ta e eindheffing di AZV tambe.
  4. Otro solucion cu RAIZ ta propone ta, cu tur pensionado paga un tarifa fiho pa IB y solamente e parti di empleado pa e prima di AZV cu ta 1,6% pa aña, manera tur otro persona cu ta traha. Den caso di un pareha casa, cada un cu ta pensionado ta paga nan parti di 1,6% na prima di AZV y pueblo di Aruba den combinacion cu gobierno lo mester cubri pa nos grandinan.
  5. Un pensionado cu tin 2 entrada di pensioen p.e. SVB Aruba plus APFA/ APNA, semper ta haña sumanan grandi pa paga bek na IB y prima di AZV. Esaki tin di haber cu Departamento di Impuesto ta cobra e inkomstenbelasting di su “wereldinkomen” na Aruba. Siendo cu cada instancia ya a cobra e parti cu mester a wordo paga. Pa es motibo tambe lo por haci un excepcion door di laga loke a wordo reteni na pensionado pa IB y prima di AZV como “eindbelasting”.
  6. Nos lo por duna dispensacion pa tur hende cu tin pensioen di SVB Aruba y no cont’e den e “wereldinkomen” pa su inkomstenbelasting.
  7. Solamente si un pensionado tin negoshi, p.e. un eenmanszaak, NV of VBA, lo mester tene cuenta cu su entrada of salario cu ta wordo paga (pa persona).

.
CONCLUSION

Nos di RAIZ ta desea di ofrece nos grandinan e etapa di bida trankil y dichoso aki cu nan a traha asina duro p’e. Hisa nan poder di compra, pa por come mas saludabel y biba confortabel. Duna nan mas oportunidad pa drenta den clubnan di actividad y movicion den p.e. Centro di Bario pa asina keda activo fisicamente y mentalmente. Duna nos grandinan e confiansa di por biba den tur trankilidad bek. Ofrece nan un mihor cuido medico y oportunidad pa un ‘second opinion’ serca otro doctor.