Categories
Bon Gobernacion Carlos Guiamo

25 di juni 2021 por bira e inicio di un Democracia Nobo pa Aruba

25 di juni 2021 por bira e inicio di un Democracia Nobo pa Aruba

Nos sistema democratico ta fayando nos pa hopi tempo caba. Eleccion tras di eleccion nos a vota pa un version nobo di e mesun storia, sin atende cu e fayonan structural di nos sistema parlamentario. E ta un sistema cu a demostra di tin conflicto di interes y un falta di checks and balances. Como politico mi lo por bisa’bo cu “ami si lo haci e trabou di minister of parlamentario manera mester ta”, pero esey no ta suficiente paso asina mi no lo ta ofreciendo bo solucionnan structural pa e fayonan di nos sistema. Pa haci esey, mi ta presenta e puntonan principal pa un Democracia Nobo pa Aruba cu lo percura pa miho control y mas influencia pa’bo como ciudadano.

Transparencia den procesonan gubernamental
Imagina’bo kico e efecto lo ta, si nos tur por habri un app riba nos telefon, of subi un website, y wak tur peticion cu ta wordo haci na Gobierno, y sigui e trayecto cu e peticion ta cana. Por ehempel un peticion pa un tereno, un permiso pa un negoshi, un permiso na DIMAS, etc. Naturalmente lo anonimisa tur informacion personal di esun cu ta haci e peticion, pero e proceso mester ta visibel pa nos tur. Asina nos tur lo por wak na cua instancia un peticion ta pega, of wak ora un peticion misteriosamente ta wordo honra den tempo record, pa via di fixmento y connections, mientras abo mester a warda lunanan largo pa keda cla cu un peticion similar. Cu e nivel di transparencia aki nos por aumenta eficiencia den nos aparato gubernamental y promove un trato igual pa cada ciudadano sin importa ken bo ta of ken bo conoce.

Opinion publico autentico
Imagina cu abo, hunto cu hopi otro ciudadano, ta ricibi un invitacion pa participa den un deliberacion riba un tema importante pa nos pais. E invitacionnan aki lo wordo haci den un forma pa yega na un grupo di ciudadano relativamente grandi cu hunto ta representativo di nos comunidad. Esey kiermen cu ta tene cuenta cu edad, sexo, districto y mas. Aki e opinion di cada participante lo conta igual. Hunto cu e grupo aki bo lo ricibi tur informacion relevante riba e topico. E grupo lo ricibi documentonan, presentacionnan di expertonan y stakeholders, y haya oportunidad pa haci pregunta. Despues e grupo lo delibera cu otro, pa na final haci un votacion anonimo riba e tema. Tur esaki lo tuma luga bou guia profesional pa facilita e proceso. E resultado lo ta un opinion publico autentico di un grupo representativo y bon informa. E plataforma aki lo depolitisa asuntonan controversial, reduci manipulacion cu informacion incorecto, y duna e ciudadano mas influencia den decisionnan gubernamental. Ideanan y solucionnan nobo, cu kisas minister y parlamentarionan no a considera, por wordo revela, utilisando e experiencia, conocemento y creatividad di nos ciudadanonan.

Eleccion separa pa minister y parlamentario
Ta tempo pa haci mas cu solamente papia di eleccionnan separa pa minister y parlamentario. E idea ta pa tanto Parlamento y Gobierno haya terminonan di 4 aña, y cada dos aña un eleccion ta tuma luga, asina aumentando e influencia di bo voto periodicamente.

Y pa eligi ministernan, mi ta presenta un sistema diferenta di vota, cual ta votacion preferencial. Esaki ta encera cu bo lo haya mas cu un voto, por ehempel tres voto, y bo por deposita bo votonan a base di bo preferencia. Bo prome voto, lo duna e lista cu ta bo prome escogencia, 3 punto. E di dos voto, bo di dos escogencia, ta bal 2 punto, y e di tres 1 punto. Den e tabel bo por wak un ehempel simpel di con esaki por funciona, usando 4 color. Den e situacion aki, esun cu a saca mas hopi voto di prome escogencia, no necesariamente ta esun cu tin mas sosten di e totalidad di e electorado. Cu e sistema aki, nos por yega na un gobierno cu tin un sosten mas amplio, y na mesun momento, mas votado lo sinti nan representa den e resultado. Actualmente, hopi votado no ta sinti nan representa den e ministernan, y partidonan ta hiba un politca cu ta apela na cierto grupo, mientras otro gruponan ta wordo ignora y no ta wordo representa.

Cu votacion preferencial nos lo tin miho representacion di e deseo di electorado, y partidonan lo hiba un politica menos divisivo, paso ora bo duna e votado e posibilidad pa expresa su di dos y di tres escogencia, e tendencia di ignora cierto grupo den nos comunidad lo reduci. Votacion preferencial ta ideal pa eligi ministernan, paso loke bo kier den un democracia sano ta cu gobierno, e poder ehecutivo, tin un sosten hopi amplio, mientras den Parlamento diferente partidonan ta representa e electorado proporcionalmente.

Carlos Guiamo pa plataforma RAIZ